ABD’nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Linda Thomas-Greenfield, 9 Mayıs’ta Suriye sınırına gelecek, ülkemizde yaşayan Suriyeli mülteciler, insani yardım kuruluşları ve BM temsilcileriyle görüşecekti. ABD BM Temsilciliğinin’nin verdiği bilgiye göre, “Türk yetkililerle” de buluştuktan sonra Suriye Konferansı için Brüksel’e geçecekti. Büyükelçi Greenfield ise Türkiye ziyareti sırasında Ankara’ya gidemeyeceğini, Türk yetkililerle Brüksel’de görüşeceğini açıkladı. Ancak ne olduysa, son dakikada Greenfield’ın Türkiye ziyareti ertelendi.
Onun Yerine Sınıra Kim Gitti?
Bağlantısı var mı yok mu, bilinmez; ama ABD Büyükelçisi’nin yapmayı planladığı ziyareti bir hafta sonra AB’nin Türkiye Büyükelçisi Meyer-Landurt gerçekleştirdi.
Hatay’a giden Meyer-Landurt, özetle şu temaslarda bulundu:
Reyhanlı’daki BM Yardım Yükleme Merkezi’ni gezip, bilgi aldı. Burada yaptığı açıklamada, Brüksel’de düzenlenen konferansa değinip ABD Büyükelçisi Greenfield gibi konuştu…
Reyhanlı’da, Avrupa Komisyonu İnsani Yardım ve Sivil Korumu Ofisi ve “Relief International” adlı derneğin işbirliğiyle açılan Ulusal Proje Protez Derneği’ne gidip onların çalışmaları hakkında bilgi aldı…
Hatay Valisi Rahmi Doğan’ı makamında ziyaret edip, “Suriye’deki savaş mağduru insanlara yardım ve Cilvegöz sınır kapısı açısından Hatay’ın önemli bir şehir olduğunu” söyledi…
Meyer-Landurt’un bu ziyaretinde dikkatimi çeken ise, “AB heyetine Dışişleri Bakanlığı Hatay Temsilcisi Büyükelçisi Devrim Öztürk’ün de eşlik ettiğinin“ belirtilmesi oldu.
12 Yıl Önceki Yazı
İşte bu ifade, bana öncelikle yaklaşık 12 yıl önce kaleme aldığım bir yazıyı hatırlattı.
“Diyarbakır Konsolosluğu Ne Zaman Açılıyor” başlıklı yazının hikmet-i sebebi, “açılım-saçılımın” tam gaz sürdüğü ve Türkiye’nin Barzanistan-Erbil’de konsolosluk açtığı bir dönemde Dışişleri Bakanlığı Teşkilât Yasası’nda yapılan bir düzenlemeydi.
Ağustos 2010’da gerçekleşen bu düzenlemeye göre; “Bakanlık, yurtiçinde, dış ilişkilerin yürütülmesi açısından önem ve gereklilik taşıyan yerlerde Bakanın teklifi ve Başbakanın onayı ile toplam sayıları 5’i geçmemek üzere irtibat bürosu açacak”, “irtibat bürolarının çalışma esasları, Bakanlıkça yürürlüğe konulan yönetmelikle” belirlenecekti.
Ki, bundan evvel Dışişleri Bakanlığı’nın İstanbul temsilciliği çoktan açılmış ve sözkonusu düzenlemenin gerekçesi de, “Ankara dışında İstanbul’da temsilciliği bulunan Dışişleri Bakanlığı, Anadolu’ya açılıp, doğu, batı, kuzey ve güneye 4 yeni temsilcilik açacak. Bu iller önümüzdeki günlerde belirlenecek.” şeklinde izah edilmişti.
Bunun üzerine ben de; “Merkezi yönetimin en temel birimi olan Dışişleri Bakanlığı’nın kendi ülkesi içinde ‘temsilcilik’ açması görülmüş, duyulmuş şey midir? Hadi İstanbul’daki ‘temsilciliği‘ anladık, gelen giden heyetlerle ilgileniyor, buradaki konsolosluklarla ilişkileri sağlıyor diyelim… Peki Anadolu’daki bu temsilcilikler, hem de Türkiye’yi dörde bölecek şekilde ne amaçla açılacak, hangi işlevi yerine getirecek?” deyip şunları sormuştum:
“Ankara bu dört bölgede ‘konsolosluk’açacaksa,o bölgelerin adı, yönetimin şekli ne olacak?.. Doğu’daki temsilcilik için düşünülen il Diyarbakır mı?.. Bu adımla Barzani’nin ‘Diyarbakır konsolosluğunun’ önü mü açılacak?.. Başbakan Erdoğan’ın yıllar önce, ‘Diyarbakır BOP’un yıldızı olacak’ demesi bundan mıydı?”
5 Temsilcilik Olmuş 7
12 yıl sonra AB Büyükelçisi Meyer-Landurt’un Hatay ziyaretine, “Dışişleri Bakanlığı Hatay Temsilcisi Büyükelçi Devrim Öztürk’ün refakat ettiği” haberini okuduktan sonra bu konudaki gelişmeleri araştırdım.
2010’daki Dışişleri Bakanlığı Teşkilât Yasası’nda belirtilen yönetmelik, 14 ay sonra 13 Ekim 2011’de Resmi Gazete’de yayımlanmış ve yürürlüğe girmiş.
“Dışişleri Bakanlığı Yurtiçi İrtibat Büroları“ başlıklı yönetmelikte sözkonusu büroların amaç, görev ve sayısı özetle şöyle açıklanmış:
– İrtibat bürolarının açılması, kapatılması, görev bölgelerinin belirlenmesi ve değiştirilmesi Bakan’ın teklifi ve Başbakan’ın onayı ile gerçekleştirilir. İrtibat bürolarının yurt genelindeki toplam sayısı beşi geçemez.
– İrtibat büroları, Bakanlık temsilcisi tarafından yönetilir. Bakanlık temsilcileri, Bakanlıkta görevli meslek memurları ile konsolosluk ve ihtisas memurları arasından görevlendirilir. Bakanlık temsilcisine yardımcı olmak amacıyla, Bakanlıkta görevli meslek memurları ile konsolosluk ve ihtisas memurları görevlendirilebilir.
– İrtibat büroları, Bakanlığın yurtdışı teşkilatı ile de doğrudan haberleşme yapabilir.
– Bakanlık temsilcisinin görev, yetki ve sorumluluğu; görev bölgelerinde Bakanlığı temsil etmek, Bakanlık, il valilikleri, ilgili diğer kurum, kuruluş veya bunların taşra teşkilatlarıyla gerekli koordinasyonu sağlayıp yazışmaları yapmaktır.
Sözkonusu Yönetmelik ile, bu büroların “Yabancı temsilcilik ve yabancı heyetlerle igili görevleri” de tek tek sıralanmış. Uzatmamak için kısaca ifade edelim; bu “irtibat bürolarına” adeta adı konulmadan birer “Büyükelçilik” statüsü verilmiş!..
Ama iş orada kalmamış.
“Yeni Türkiye rejimi” ile birlikte 10 Temmuz 2018’de yayımlanan 1 nolu Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde; bu irtibat bürolarının sayısının, “Bakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile 7’ye çıkarılabileceği” öngörülmüş.
Dışişleri Bakanlığı da yukarıda aktardığımız Yönetmelikte 24 Nisan 2019’da yaptığı değişiklikle, büro sayısını 7’ye çıkarmış.
O Temsilcilikler Nerede?
Şimdi Dışişleri Bakanlığı’mızın ülkemiz içinde nerelerde temsilcilik açtığına bakalım.
O illerimiz -alfabetik sırayla- Antalya, Diyarbakır, Edirne, Gaziantep, Hatay, İstanbul ve İzmir.
Takip edebildiğimiz kadarıyla İstanbul ve İzmir’den sonra ilk açılan temsilciliklerden birisi Edirne. 2012’de düzenlenen resmi açılış töreninde dönemin Dışişleri Bakan Yardımcısı Naci Koru, “Türkiye’nin Balkanlar politikasını daha etkin uygulamak ve belirlenen hedefler doğrultusunda kamu kurumlarına destek olmak amacıyla“ bu temsilciliğin açıldığını belirtip, “kentin, Balkanlar’ın başkenti olmasının arzu edildiğini” anlattı.
Ocak 2016’da Gaziantep’te temsilciliğinin açılışını yapan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “İstanbul, Edirne, Antalya ve İzmir’de temsilciliklerinin bulunduğunu, şimdi de Gaziantep’te 5. temsilciliği açtıklarını” kaydedip, “Temsilciliğin sivil toplum örgütleri, göçmenler dahil zor durumda olan kişilere yardım etmeye gelenler ve zor durumda olan herkesin kullanabileceği bir merkez olduğunu” söyledi.
Dışişleri Bakanlığı’nın 7’nci temsilciliğinin Diyarbakır’da açılacağını ise 3 Ekim 2019’da, dönemin Valisi Hasan Basri Güzeloğlu duyurdu ve “Diyarbakır’ın hem yerel hem bölgesel çekim merkezi kimliğine Dışişleri Bakanlığının bu temsilciliğiyle uluslararası bir boyut ekleneceğini“ vurguladı. Diyarbakır Temsilcisi Büyükelçi İbrahim Yağlı da, “Bakanlığın Türkiye’nin dış politikasında önem taşıyan, yoğun bir yabancı heyet trafiği yaşayan şehirlere temsilcilik açtığını“ bildirdi.
AKP’liler Büyükelçi Büyükelçiler Temsilci
Malûm; son yıllarda başta önemli başkentler olmak üzere yurtdışındaki büyükelçiliklere AKP’li eski bakan, milletvekili, milletvekili adayları veya onların akrabaları atanıyor.
Peki yurtiçinde açılan bu temsilciliklere kimler atandı? Tamamı büyükelçi olan bu isimlerden birkaçından örnek verelim.
Hatay Temsilcisi Devrim Öztürk, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF)’nden mezun olur olmaz Dışişleri Bakanlığı’nda göreve başladı. Hamburg Başkonsolosluğu ve Dakka Büyükelçiliği yaptı.
Gaziantep Temsilcisi Adnan Keçeci de SBF mezunu. Çok sayıda ülkede sırasıyla muavin konsolos ve müsteşarlıktan sonra Halep Başkonsolosluğu, Cezayir Büyükelçiliği görevlerinde bulundu.
Diyarbakır Temsilcisi İbrahim Mete Yağlı yine Mülkiyeli bir isim. 2014-2019 arasında Botsvana Büyükelçimizdi.
Amerika’da Bile Yok
Toparlarsak; bir ülkenin Dışişleri Bakanlığı’nın kendi ülkesinde “Temsilcilik” açmasının dünyada eşi benzeri yok.
Ülkemiz için “eyalet sistemi” hayali kuranlar dahi Dışişleri Bakanlığı’nın merkezi yönetimde kalması gerektiği görüşündeyken, bu neyin nesidir?
Hani eyaletler sistemiyle yönetilen Amerika’ya özeniliyor ya; evet, onların Dışişleri Bakanlığı’nın “Diplomatik Güvenlik” bölümünün sadece 29 şehirde bürosu var. Ama onlar bizdeki gibi birer “Büyükelçilik” statüsünde değil; sadece “diplomasiyi güvenlik altına alıp seyahat belgelerinin bütünlüğünü koruma” amacıyla kurulmuş.
“Üniter ve milli” devletimizin geldiği hal işte bu!..
Müyesser YILDIZ
20 Mayıs 2022