15 Temmuz darbe teşebbüsünden sonra TSK’nın yapısında çok ciddi değişikliklere gidildi. Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlıkları tümüyle İçişleri Bakanlığı’na devredilirken, Genelkurmay Başkanlığı ile Kuvvet Komutanlıkları ayrı ayrı Milli Savunma Bakanlığı’na bağlandı. Atama, terfi ve tayinlere karar veren Yüksek Askeri Şura’da sivillerin hâkimiyeti sağlandı. Yine Genelkurmay Başkanlığı’ndaki tüm ana birimler birer birer kapatılıp MSB bünyesinde yeniden yapılandırıldı. Hasılı Genelkurmay Başkanlığı, emrinde tek bir birlik bile bulunmayan bir kuruluş haline geldi.
Ancak Anayasa’mızın 117’nci maddesine göre; Genelkurmay Başkanı halen “Silahlı Kuvvetlerinin komutanı” ve “savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanı namına yerine getirmekle” görevli.
Görev Süresi Uzatıldıktan Sadece 5 Gün Sonra
Bilindiği gibi, Yüksek Askeri Şura 4 Ağustos’ta toplandı ve TSK’nın yeni komuta kademesi belirlendi. Bu kapsamda Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Güler’in yaş haddi ve görev süresi de 30 Ağustos’tan geçerli olmak üzere 1 yıl uzatıldı.
Güler’in görev süresi uzatıldıktan sadece 5 gün sonra ise Resmi Gazete’de bir yönetmelik yayımlandı.
Sözkonusu yönetmelik, 12 Nisan 2014 tarihli Türk Silahlı Kuvvetleri Yüksek Disiplin Kurulları Yönetmeliği’nde yapılan değişikliklere ilişkindi.
O vakitler Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlıkları da Genelkurmay’a bağlı olduğu için yönetmeliğin sahibi MSB’nin yanı sıra İçişleri Bakanlığı’ydı. 8 yıl sonra yapılan yeni düzenlemeyle, bu yönetmelikteki İçişleri Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı’na ilişkin ibareler çıkarıldı.
Ancak değişiklikler bundan ibaret kalmadı.
General ve Amiral “Suçlarına” Kim Bakacak?
Konunun anlaşılabilmesi için öncelikle TSK Yüksek Disiplin Kurulu’nun ne olduğunu belirtelim.
TSK Disiplin Kanunu’nun 20’nci maddesiyle, “Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezasını gerektiren disiplinsizlikler” 9 madde halinde sıralandı. Bunlar arasında; “aşırı borçlanmak, ahlâki zayıflık, iffetsiz bir kimse ile evlenme veya böyle bir kimseyle yaşamak” gibi koşulların yanı sıra şunlar da var:
“Devletin ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin itibarına zarar verecek nitelikte tutum ve davranışlarda veya ağır suç veya disiplinsizlik teşkil eden fiillerde bulunmak… Yetkisi olmadığı halde, devletin güvenliği ile iç ve dış siyasi yararlarına ilişkin elde ettiği gizli bilgileri yetkisiz kişi ve kuruluşlara vermek, ulaştırmak veya açıklamak… Siyasi partilere girmek, ideolojik veya siyasi faaliyetlere karışmak, ideolojik veya siyasi amaçlarla disiplini bozucu tavır ve davranışlarda bulunmak.”
İşte yönetmelik, bu disiplin suçlarını işleyen subaylar, astsubaylar, uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaşlar ve erlerin TSK’yla ilişkisini kesme sürecini düzenliyor.
Şimdi eski yönetmelik ile yenisi arasındaki farkları gelelim.
Eskiden yüksek disiplin kurullarının oluşumunda yetkili komutanlık; general ve amiraller için Genelkurmay Başkanlığı iken diğer subaylar ile astsubaylar, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler için ise mensubu oldukları kuvvet komutanlığıydı. TSK’dan ayırma cezasını onlar veriyordu.
Yeni düzenleme ile yetkili kurum/komutanlık; “General ve amiraller ile Bakanlık merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatı ile Millî Savunma Üniversitesi ve Harita Genel Müdürlüğünde görevli subay, astsubay, uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler için Millî Savunma Bakanlığı” oldu. Diğer subaylar ile astsubaylar, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler için de yine mensubu oldukları kuvvet komutanlığı yetkili kılındı.
Kısacası Genelkurmay Başkanlığı, general ve amiraller başta olmak üzere çok sayıda subayla ilgili disiplin işlemlerinde devre dışı bırakıldı, yetki MSB’ye ve Bakan Akar’a geçti.
Bakanlıktaki Kurul Kimlerden Oluşacak
Genelkurmay Başkanlığı uhdesindeki yetkinin MSB’ye devriyle birlikte Yüksek Disiplin Kurulu’nun merkezi ve üyeleri de değişti.
Eskiden Yüksek Disiplin Kurulu, “Genelkurmay Başkanı başkanlığında, Kuvvet Komutanları, Genelkurmay 2. Başkanı, Genelkurmay Personel Başkanı ve Genelkurmay Adli Müşavirinin” katılımıyla toplanırken, artık Bakanlık merkez, taşra ve yurt dışı teşkilâtı ile MSB Üniversitesi ve Harita Genel Müdürlüğünde görevli personel hakkında karar vermek üzere MSB’de teşkil edilecek Yüksek Disiplin Kurulu’nda; Personel Genel Müdürlüğü’nün bağlı bulunduğu Bakan Yardımcısı başkanlığında, neredeyse tamamının sivil olduğu şu üyeler yer alacak:
“Personel Genel Müdürü, Hukuk Hizmetleri Genel Müdürü, Personel İşlem Daire Başkanlığının bağlı bulunduğu Personel Genel Müdür Yardımcısı, Mütalaalar ve Hukuk İşleri Daire Başkanlığının bağlı bulunduğu Hukuk Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı.”
General ve amiraller hakkında karar vermek üzere yine MSB’de oluşturulacak ve başkanlığını Bakan Hulusi Akar’ın yapacağı Yüksek Disiplin Kurulu’nda ise şu üyeler bulanacak:
“Genelkurmay Başkanı, ilgili kuvvet komutanı, MSB Personel Genel Müdürlüğünün bağlı bulunduğu Bakan Yardımcısı, Genelkurmay Personel Başkanı, Hukuk Hizmetleri Genel Müdürü ve MSB Personel Genel Müdürü.”
Eskiden, “görüşülen dosyalar hakkında konunun aydınlandığı ve görüşmelerin yeterliği sonucuna varıldığında oylama yapılıyor ve oy çokluğu” sağlanınca karar veriliyordu. Bundan sonra ise “Kurul üyelerinin yeterli kanaate ulaşması sonucunda oylamaya geçilecek ve çoğunluk” sağlanınca karar verilecek.
Bir başka değişiklik; eskiden TSK’dan ayırma cezası işlemlerinin Genelkurmay Başkanı tarafından başlatılması öngörülüyordu. Bunun yerine sözkonusu işlemlerin “Bakan tarafından başlatılması” hükmü getirildi.
Son Kararı Erdoğan Verecek
Kritik bir diğer değişiklik de şu oldu:
Eskiden, “general ve amiraller hakkındaki kararlar, Genelkurmay Başkanlığı Yüksek Disiplin Kurulu kararını müteakiben yerine getiriliyordu”.
Bundan sonra ise “General ve amiraller hakkında verilen ayırma cezası Cumhurbaşkanının onayıyla kesinleşecek”.
Peki Yüksek Disiplin Kurulu’na sevk edilen TSK personeli, savunmasını hazırlarken soruşturma evrakının tamamını görebilecek mi?
Eski yönetmelik şöyleydi:
“Savunma alınmadan personel hakkında Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası verilemez. Ancak, firar ve izin tecavüzü gibi ilgilinin bulunamaması nedeniyle savunma almayı imkânsız hale getiren zorunlu hallerde savunma alınmaz.”
Şimdi ise bu maddenin başına şu hüküm eklendi:
“Yüksek disiplin kuruluna sevk edilen personel veya vekili; tahkikatın gizliliğini, üçüncü şahıs ve makamların özel bilgileri ile şeref, haysiyet ve güvenliğini, gizli ve özel nitelikteki bilgileri korumaya yönelik olanların dışındaki soruşturma evrakının tamamını inceleme, tanık dinletme ve yüksek disiplin kurulunda sözlü veya yazılı olarak savunma yapma hakkına sahiptir.”
Yani Bakanlık da “soruşturmanın gizliliği” diyerek dosyanın tamamının görülmesini engelleyebilecek.
Son bir not:
Değişiklik çok hızlı yapılmış olmalı ki; eski yönetmelikteki, “Bu Yönetmelik hükümlerini Milli Savunma ve İçişleri Bakanları birlikte yürütür” maddesi, 25’inci maddeyle, “Bu Yönetmelik hükümlerini Millî Savunma Bakanı yürütür.” şeklinde değiştirildi.
Ancak 31’inci son maddesinde yine, “Bu Yönetmelik hükümlerini Millî Savunma Bakanı ve İçişleri Bakanı birlikte yürütür.” denildi.
Hasılı, Genelkurmay Başkanı’nın bir adı kaldı yadigâr!..
Müyesser YILDIZ
15 Ağustos 2022