Alınan karar değil; alınış şekli ve duyuru saati yüzünden binlerce insanın alışveriş için sokaklara fırlamasına yol açan sokağa çıkma yasağı tartışılmaya devam ediliyor.
Hedefteki isim de İçişleri Bakanı Süleyman Soylu. Önce Soylu’nun açıklamalarını madde madde hatırlatalım.
Karar önceki gece Bakanlık Twitter hesabından duyurulduktan sonra A Haber’e bağlanan Soylu, şunları söyledi:
– Sokağa çıkma yasağı ilân edildi. Bu konudaki tüm detayları da biraz önce valilerimize gönderdiğimiz genelgede ifade ettik.
– İşin başından itibaren Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatlarıyla gerçekleşen bir süreç yönetimi ortada. Akşamüstü Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatı çerçevesinde hafta sonu itibariyle 30 büyükşehir ve Zonguldak’ta sokağa çıkma yasağı ilân edildi.
– Çok doğaldır, insanlar yarım saat içinde temel ihtiyaç malzemelerini alabilirler. Gece yarısından sonra sokakta kimse kalmayacak.
Dün de Habertürk’ten Muharrem Sarıkaya’ya bazı değerlendirmeler yapan Soylu, yaşanan görüntülerle ilgili eleştirilerin temelsiz olduğunu savunarak, şöyle konuştu:
– Yasak kararını açıklayan ülkelerin hangi saatte aldıklarını hatırlıyor musunuz? İtalya sokağa çıkma yasağını hangi saatte ilan etmiş, hiç baktınız mı?
– Tecrübe önümüzde. Erken saatte açıklasaydık, bazı ülkelerde gördüğümüz, izlediğimiz gibi marketlere akın olsaydı daha mı iyi olacaktı? Yağmalarcasına marketlerden tuvalet kâğıtlarına, gıda malzemelerine nasıl hücum edildiğini bir hatırlayın. Böyle bir ortam çok daha mı iyi olurdu, yoksa daha mı kötü olurdu?
– Bu kapsamda, gece yarısı 1-1.5 saat içinde marketlere akın eden insan sayısı da öyle abartılacak boyutta değil. Bunu tespit edebiliyoruz, 250 bin kadar insan hareketi görüldü, o da kısa sürede durdu.
En dikkat çekici olan, Soylu’nun, “bu kararın Bilim Kurulu’ndaki uzun tartışmalardan sonra alındığını” vurgulamasıydı.
Soylu bugün ise Hürriyet’ten Ahmet Hakan’a şunları anlattı:
– Alınan karar, Bakanlığımıza ait bir karardır.
– Biz diğer ülke örneklerini inceledik. O örneklerde şunu gördük: 2-3 gün önce ilan edilen sokağa çıkma yasakları marketlere büyük bir hücumu getiriyor. Böyle bir şey yaşanmasın istedik.
– 1.5-2 saatlik bir süreçte bazı kısıtlı bölgelerde bir yığılma oldu. Çok sınırlı sayıda bir birikme oldu. Doğrudur. Ben bunu öngörmedim. Tecrübem var. Ama yine de o saatteki bu çok sınırlı birikmenin büyük bir problem oluşturacağını düşünmüyorum.
– Eleştirileri de aldım kabul ettim. Hakaretleri de kabul ettim.
– Saat 21.00 itibarıyla marketler kapanıyor. Bunu düşünerek yasak kararını 21.00’den sonra ilan ettik.
-Üç Günde Üç Farklı Açıklama-
Şimdi sorularımıza geçelim:
1- Karar, Erdoğan’ın talimatıyla mı, Bilim Kurulu’nun önerisiyle mi, doğrudan İçişleri Bakanlığı’nın tasarrufuyla mı alındı? Hangisi doğru?
2- Marketlerin saat 21.00 itibariyle kapanması sebebiyle karar o saatte açıklandı ise ilk gün, “Çok doğaldır, insanlar yarım saat içinde temel ihtiyaç malzemelerini alabilirler” demenin anlamı neydi?
3- 250-300 bin insan birikimi az bir rakam mıdır? Bilim Kurulu üyeleri feryat ederken, bunun “büyük bir problem oluşturmayacağı” neye dayanılarak söyleniyor? O kişilerde virüs görüldüğü takdirde sorumluluğu kime ait olacak?
Sorularımız bitmedi. Bundan sonrakiler biraz daha kapsamlı olduğu için ayrıca ele alalım.
Soylu’nun, “İtalya sokağa çıkma yasağını hangi saatte ilan etmiş hiç baktınız mı?” sözünden başlayalım.
Ülkemize göre, çok vahim bir tablonun yaşandığı İtalya’da ilk olarak 9 Mart’ta 14 kent “kırmızı bölge” ilân edildi ve giriş-çıkışlara kısıtlama getirildi. Ancak hazırlanan kararname, ilan edilmesinin öncesinde medyaya sızınca, karışıklık yaşandı. Bunun üzerine gece geç saatlerde bir basın toplantısı düzenleyen Başbakan Conte, alınan kararları açıkladı. Bu kararların imzalayacağı kararnamede yer alacağını ve Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe gireceğini söyledi. Kararnamenin sızmasına da şöyle tepki gösterdi:
“Bu yayın, hükümetin çalışmalarının doğruluğunu ve İtalyanların güvenliğini etkiler. Bu yayın belirsizlik, güvensizlik, karışıklık yarattı ve bu kabul edilemez. Tüm bu kararların kaos yaratacağının farkındayız; ama hepimiz, hem başkalarını hem kendi sağlığımızı korumalıyız. Bu kararın tüm siyasi sorumluluğunu üzerime alıyorum. Hep birlikte bunun üstesinden geleceğiz.”
Sonrasında tüm İtalya “kırmızı bölge” ilân edildi. Sokağa çıkma yasağı 3 Mayıs’a kadar uzatıldı.
Sokağa çıkma yasağı da ilk günden beri şöyle uygulanıyor; halk gıda ve medikal ihtiyaçlar için belirli saatlerde dışarı çıkabiliyor.
İdari anlamda fark ortada: karar, Başbakanın imzaladığı kararname ile alınıyor. Resmi Gazete’de yayımlanıyor ve vatandaşların belli ihtiyaçlar için sokağa çıkmasına izin veriliyor.
-Bakanlığın Böyle Bir Yetkisi Var mı?-
Soylu’nun son açıklamasına göre, kararı İçişleri Bakanlığı almış.
Peki Bakanlığın böyle bir yetkisi var mı? İl İdaresi Kanunu ile Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’na göre, olduğu savunuluyor.
Doğru; ama burada yetki Bakanlığa değil, doğrudan valiliklere veriliyor.
Tamam, valilikler İçişleri Bakanlığı’na bağlı. Diyelim ki, 30 büyükşehir ile Zonguldak’ın valileri Bakan Soylu ile toplantı yaptı, illerinde alınması gereken kararları aktardı, sonuçta da sokağa çıkma yasağı ilân edildi.
Birincisi; Soylu’nun, valilerle böyle bir toplantısı oldu mu? Bilmiyoruz.
İkincisi; varsayalım toplantı yapıldı. Her ilin özellikleri, gerek salgının yayılımı gerekse sosyal, ekonomik, psikolojik ve güvenlik açısından farklı olduğuna göre, böyle şablon bir karar çıkar mı? Mümkün değil de örneğin bir vali, “Şu madde bizde zor uygulanır” veya “Sokağa çıkma yasağını 1 günle sınırlıyorum” dese ne olur?
-Önce Karar Sonra Toplantı-
Dayanak gösterilen Umumi Hıfzıssıha Kanunu’na gelince; acaba karardan önce İl Hıfzıssıhha Kurulları toplandı mı?
Sırasıyla bazı büyük illerimizin Valilikleri tarafından yapılan açıklamaları aktaralım.
İstanbul Valiliği’nin 10 Nisan gecesi yaptığı “Sokağa çıkma yasağı” başlıklı duyurusunda, “Bu gece saat 24:00 ile 12.04.2020 Pazar günü saat 24:00 arasında; İstanbul sınırları içesindeki tüm vatandaşlarımızın sokağa çıkmaları yasaklanmıştır” denildi.
Dün de, “Koronavirüs tedbirleri kapsamında İçişleri Bakanlığı’nın 31 ilin valiliklerine gönderdiği genelge ile” sokağa çıkma yasağı ilan edildiğini bildirdi.
İl Hıfzıssıha Kurulu kararı var mı? Yok. Ne var? İçişleri Bakanlığı’nın genelgesi.
Ankara Valiliği’ne bakalım. Dün şu açıklama yapıldı:
“Ankara İl Umumi Hıfzıssıhha Kurulu 10/04/2020 tarihinde 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 23. ve 27. ve 72. maddelerine göre, Ankara Valisi Vasip Şahin başkanlığında olağanüstü toplanarak İçişleri Bakanlığının talimatları ve gündemindeki konuları görüşüp aşağıdaki kararları almıştır.”
Ne olmuş? Kurul olağanüstü toplanmış. Ne için? İçişleri Bakanlığı’nın talimatlarını görüşmek için.
İzmir’e geçelim. Dün, “2 gün süreyle sokağa çıkma yasağı ilan edildi” başlıklı duyuruda, şu satırlar yer aldı:
“Koronavirüs salgınının görüldüğü andan itibaren Sağlık Bakanlığı ve Bilim Kurulunun önerileri, Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatları doğrultusunda; salgının/bulaşın toplum sağlığı ve kamu düzeni açısından oluşturduğu riski yönetme, sosyal izolasyonu temin, sosyal mesafeyi koruma ve yayılım hızını kontrol altında tutma adına birçok tedbir kararı alınarak hayata geçirilmiştir. Bu kapsamda ilgili Genelge ile alınan son tedbirlerden olan, büyükşehir statüsündeki 30 ilimiz ile Zonguldak ili için şehir giriş-çıkışlarının 15 gün süreyle geçici olarak yasaklanması kararlaştırılmıştı. Alınan tedbirlerin bulaşın yayılım hızına olan etkisinin en üst noktaya taşınabilmesi amacıyla; büyükşehir statüsündeki 30 ilimiz ile Zonguldak ilini kapsayacak şekilde, İl İdaresi Kanunu’nun 11/C maddesi ile Umumi Hıfzısıhha Kanununun 27’nci ve 72’nci maddesi uyarınca il valileri tarafından aşağıdaki ek tedbirlerin alınması gerekmektedir.”
Muğla Valiliği’nin duyurusu daha ilginç. Önceki gün yapılan “Hıfzıssıhha Meclisi Kurul Kararı” başlıklı açıklamada, “İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğünün 10.04.2020 tarihli Sokağa Çıkma Yasağına ilişkin Genelgesi gereği aşağıdaki kararlar alınmıştır” denildi ve Bakanlığın aldığı kararlar sıralandı.
Bu karmaşayı en net ifade eden ise Bursa Valiliği oldu. Valiliğin duyurusu şöyle:
“İl Hıfzıssıhha Kurulumuzun, 10.04.2020 tarih ve 28 sayılı kararı ile; 10.04.2020 tarihi saat 24:00’den 12.04.2020 tarihi saat 24:00 arasında aşağıda belirtilecek istisnalar hariç olmak üzere ilimiz sınırları içinde bulunan tüm vatandaşlarımızın sokağa çıkmaları yasaklanacaktır.”
Peki Bursa’da sözkonusu Kurul toplanmış mı? İl Sağlık Müdürlüğü’nün internet sitesine bakalım. Şunlar yazıyor:
“İl Hıfzıssıhha Kurulu, 10.04.2020 tarihi saat 22.30’da Bursa Valisi Yakup Canbolat başkanlığında kurul üyelerinin iştiraki ile toplanmış olup, alınan kararların linki aşağıdadır.”
Tablo ortada. Kimi yerlerde İl Hıfzıssıhha Kurulu’nun toplanıp toplanmadığı bile belli değil. Kiminde çok açık; İçişleri Bakanlığı kararı açıkladıktan sonra toplantı yapılıp, şekil şartı tamamlanmış!..
Hıfzıssıhha Kanunu başta olmak üzere birçok kanunun sonunda, “Uymayanlar için ilgili kanunlar gereğince, para cezası ve adli işlem uygulanacaktır” diye yazar.
Acaba bu önemli kararları “genelgelerle” alan, kendilerine yasayla verilen yetkileri aşan veya öngörülen kurallara uymayanlar hakkında da “İlgili kanunlar gereğince para cezası ve adli işlem uygulanır” mı ki?
Silivri’deki Barış’lar, Hülya Kılınç ve Murat Ağırel’e kucak dolusu sevgiler.
Müyesser YILDIZ
12 Nisan 2020
Odatv Link: https://odatv4.com/yazar/muyesser-yildiz/sokaga-cikma-yasagi-karari-resmen-faili-mechul-oldu-12042010.html